Nowe prawo

Zadośćuczynienie pieniężne za doznaną krzywdę

po śmierci pacjenta

Jeszcze do niedawna sąd mógł przyznać najbliższym członkom rodziny zmarłego pacjenta tylko stosowne odszkodowanie, jeżeli wskutek jego śmierci z powodów błędu lekarskiego lub zakażenia w szpitalu nastąpiło znaczne pogorszenie sytuacji życiowej. To oznaczało, że przy dochodzeniu takiego odszkodowania można było się powoływać jedynie na pogorszenie swojej sytuacji majątkowej po śmierci osoby bliskiej, a nie na cierpienia związane z jego śmiercią.

Dlatego też takie roszczenie było często nieuzasadnione, bowiem w wielu przypadkach status materialny rodziny wcale się nie pogorszył wobec np. dziedziczenia majątku po zmarłym czy też otrzymania po nim renty.

Stan prawny w powyższym zakresie uległ radykalnej zmianie, która polega na wprowadzeniu do naszego systemu prawa cywilnego, wzorem innych państw europejskich, możliwości dochodzenia przez członków najbliższej rodziny zadośćuczynienia pieniężnego za straty moralne (ból po stracie osoby bliskiej, poczucie osamotnienia czy zawiedzione nadzieje rodziców po śmierci dziecka).

Zgodnie z nowym przepisem art. 446 § 4 kc wprowadzonym ustawą z dnia 30 maja 2008 r. o zmianie ustawy – Kodeks Cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 116, poz. 731), od dnia 3 sierpnia 2008 r. najbliżsi członkowie rodziny np. pacjenta zmarłego z powodu błędu medycznego albo zakażenia czy też zarażenia w placówce zdrowia mogą wystąpić przeciwko lekarzowi lub tej placówce o zadośćuczynienie pieniężne za doznaną krzywdę.

Do czasu wprowadzenia przytoczonej wyżej nowelizacji sądy przyznawały zadośćuczynienie jako rekompensatę za przeżycia związane z cierpieniem psychicznym i fizycznym tylko poszkodowanym pacjentom. Natomiast nowe roszczenie (przywrócone do naszego systemu prawnego po pół wieku) ma samodzielny byt prawny, jest odrębne od dotychczasowych i nie może być utożsamiane z zadośćuczynieniem za ewentualny uszczerbek na zdrowiu lub roztrój zdrowia będący skutkiem śmierci osoby bliskiej.

Obecnie oprócz zadośćuczynienia za krzywdę po śmierci pacjenta, o którym mowa w nowym przepisie art. 446 § 4 kc, rodzina zmarłego może nadal domagać się zwrotu poniesionych kosztów jego leczenia i pogrzebu (art. 446 § 1 kc), a także odszkodowania, które przysługuje najbliższym członkom rodziny zmarłego, jeżeli wskutek jego śmierci nastąpiło znaczne pogorszenie ich sytuacji życiowej (art. 446 § 3 kc). Nadal aktualne jest także roszczenie o rentę osoby, która dostawała od zmarłego alimenty wynikające z obowiązku alimentacyjnego, a także osoby bliskiej, której zmarły dobrowolnie i stale dostarczał środków utrzymania.

Według Edyty Ryś z Adiutor Centrum „uzasadnieniem przyznania zadośćuczynienia dla bliskich jest domniemanie faktycznego istnienia post traumatic stress disorder (PTSD) jako zaburzenia będącego skutkiem traumatycznych przeżyć. PTSD jest diagnozowane jako normalna reakcja m.in. na tragiczną śmierć osoby bliskiej, związana z cierpieniem i dramatyzmem doznań”.

Istotne jest także, kto może wystąpić z roszczeniem o zadośćuczynienie pieniężne za doznaną krzywdę. Jak wynika z orzecznictwa Sądu Najwyższego utrwalonego w zakresie prawa cywilnego, pokrewieństwo nie stanowi podstawowego ani też wyłącznego kryterium bliskości oraz przynależności do rodziny. Ważne jest natomiast istnienie faktycznego stosunku bliskości pomiędzy osobami pozostającymi we wzajemnych relacjach emocjonalnych.

W związku z powyższym katalog osób uprawnionych do tego rodzaju roszczeń może być bardzo szeroki, a konkretyzacja osoby, która w danym przypadku jest najbliższym członkiem rodziny należy do sądu orzekającego.

 

Alicja Lemieszek

radca prawny LIL