Betlejem

– historia Świętego Miejsca

Około 10 km na południe od Jerozolimy leży miasto Betlejem. Nazwa ta po hebrajsku znaczy „Dom Chleba”, natomiast po arabsku „Dom Mięsa”. Po obu stronach drogi prowadzącej do miasta rozciągały się niegdyś rozległe kamieniste pastwiska, gdzie pasterze strzegli stad kóz i owiec. Jedno z nich nazwano Polem Pasterza, ponieważ to tutaj aniołowie obwieścili narodziny Jezusa.

W Betlejem tysiąc lat przed Jezusem narodził się słynny król Dawid. Dla chrześcijan jest to jednak miejsce święte powodu narodzin Jezusa.

„I stało się w owe dni, że wyszedł dekret cesarza Augusta, aby spisano cały świat”. Jedną z głównych funkcji administracji rzymskiej było nakładanie i ściąganie podatków. Dlatego spis polecony przez Augusta i nadzorowany przez miejscowego gubernatora Publiusza Sulpicjusza Kwiryniusza miał z pewnością dostarczyć cesarstwu pieniędzy. Prawo nakazywało, aby każdy właściciel ziemski zgłosił swój majątek do opodatkowania. Józef musiał opuścić Nazaret i wrócić do Betlejem „aby dać się zapisać wraz z Marią, poślubioną sobie małżonką, która była brzemienna. I gdy tam byli, nadszedł czas, by porodziła. I porodziła swego pierworodnego, i owinęła go w pieluszki, i położyła go w żłobku, gdyż nie było dla nich miejsca w gospodzie”. W ten sposób Ewangelia św. Łukasza opisuje wydarzenie, które zmieniło historię ludzkości.

Jezus Chrystus urodził się między 8 a 7 r. p. n.e., a zmarł 7 kwietnia 30 r. n.e. Uczony mnich, Dionizy Mały (470-550 r.) niedokładnie obliczył datę narodzenia Jezusa, od której liczy się lata ery chrześcijańskiej. Znacznie później odkryto jego pomyłkę, ale zrezygnowano z korekty, bo spowodowałaby zbyt wielkie zamieszanie w datowaniu. Sporna też jest dokładna data dzienna narodzin: dla katolików jest nią 24 grudnia, dla prawosławnych obrządku greckiego jest to 6 stycznia, a dla Ormian 18 stycznia.

Jako wyraz pogardy dla pielgrzymów chrześcijańskich, czczących Betlejem od najdawniejszych czasów, cesarz Hadrian w 135 r. n.e. poświęcił lasy i jaskinie Adonisowi. W 332 r. cesarz Konstantyn Wielki z inspiracji swej matki, św. Heleny, wyciął lasy i nakazał w miejscu narodzenia Jezusa wznieść bazylikę. Świątynię przebudował ok. 540 r. cesarz Justynian Wielki, a później liczne zmiany wprowadzili krzyżowcy. Bazylika ocalała w czasie najazdów Persów w 614 r., ponieważ napastnicy, dostrzegłszy zdobiący fronton wizerunek Trzech Króli, uznali ich za Persów.

25 grudnia 1100 r. Baldwin I, wódz krzyżowców, został ukoronowany w bazylice na pierwszego króla Jerozolimskiego, podobnie jak w 1118 r. jego kuzyn i następca Baldwin II wraz z małżonką Morfią. Potem nastąpił długi okres upadku. W 1646r. Turcy przetopili ołów z dachu świątyni na kule armatnie.

Dziś przed bazyliką znajduje się niewielki brukowany dziedziniec, częściowo pokrywający się z pierwotnym atrium, gdzie stały zbiorniki na wodę deszczową przeznaczone do liturgicznych ablucji. Zamurowane w XVII w. drzwi do bazyliki mają zaledwie 1,25 m wysokości. Miało to podobno uniemożliwić jeźdźcom muzułmańskim wtargnięcie do środka na koniach. Według innej wersji uczyniono je tak, aby zmusić pielgrzymów do skłonienia się w tym świętym miejscu. Dlatego drzwi nazywane są Wrotami Pokory lub Wrotami Uniżenia.

Sanktuarium, którego całkowita długość wynosi 53.90 m, ma pięć symetrycznych naw o długości 20,2 m, oddzielonych czterema rzędami kolumn z czerwonego wapienia z korynckimi zwieńczeniami. Ponad nimi widoczne są pozostałości mozaiki wykonanej w 1169 r. przedstawiającej przodków Jezusa i siedem pierwszych soborów ekumenicznych. Niestety, w całości zachował się jedynie wizerunek I Soboru w Konstantynopolu (381 r.). Wnętrze bazyliki może trochę dezorientować nagromadzeniem kaplic i miejsc kultu rozmaitych wyznań chrześcijańskich.

Kaplica Narodzenia jest niewielką grotą mieszczącą się bezpośrednio pod głównym ołtarzem. Długa na 12, szeroka na 3, wysoka na 3 metry absyda, ozdobiona jest srebrną gwiazdą wyznaczającą miejsce narodzin Chrystusa. Nad ołtarzem wisi piętnaście lamp należących do różnych wspólnot chrześcijańskich. W kaplicy obok groty znajdują się dwa ołtarze: w miejscu, gdzie znajdował się żłobek, oraz ołtarz Trzech Króli wzniesiony dla upamiętnienia tych, którzy przybyli złożyć pokłon nowemu Królowi.

W pobliżu Bazyliki Narodzenia znajduje się Grota Mleczna, gdzie wedle tradycji Święta Rodzina schroniła się w drodze do Egiptu. Ściany groty mają podobno cudowną moc zapewniającą kobietom pokarm. Na miejscu kaplicy wzniesionej nad świętą grotą w okresie wczesnochrześcijańskim franciszkanie zbudowali w 1881 r. kościół pod wezwaniem św. Katarzyny. W nim odprawiana jest uroczysta pasterka transmitowana na cały świat.

Jerzy Jakubowicz