Lekarze rodzinni o profilaktyce raka jelita grubego  

 

Raka można wyprzedzić

 

Co roku, u 13 tysięcy Polaków rozpoznaje się pierwotnego raka jelita grubego, z czego umiera ponad 9 tys. osób. W województwie lubelskim rocznie zachorowuje prawie 800 osób, jest to efektem niewystarczającej profilaktyki oraz wykrywania choroby w zbyt zaawansowanym stadium. Wczesne wykrycie nowotworu mogłoby zapobiec śmierci znacznej części tych pacjentów.

 

 

Ośrodek Profilaktyki Nowotworów i Promocji Zdrowia Centrum Onkologii Ziemi Lubelskiej zorganizował pod koniec ubiegłego roku na ten temat konferencję szkoleniową: „Rak jelita grubego w praktyce lekarza rodzinnego”. Wzięło w niej udział 90 lekarzy podstawowej opieki medycznej z całego regionu.

– To niezwykle ważne, aby o objawach i leczeniu tego podstępnego nowotworu, jak najwięcej wiedzieli właśnie lekarze rodzinni. To do nich przecież najczęściej jako pierwszych zgłaszają się pacjenci – mówi organizator konferencji dr n. med. Elżbieta Rodecka-Gustaw, kierownik Ośrodka Profilaktyki Nowotworów i Promocji Zdrowia COZL. – Poza tym, to lekarze rodzinni najlepiej orientują się w choćby obciążeniach genetycznych swych podopiecznych, co w przypadku wielu nowotworów jest ważnym wskazaniem do podjęcia wczesnej profilaktyki.

Konferencja szkoleniowa poświęcona rakowi jelita grubego była trzecią z cyklu spotkań organizowanych dla lekarzy rodzinnych przez Ośrodek. Wcześniejsze poświęcone były zasadom zdrowego życia w oparciu o Europejski Kodeks Walki z Rakiem i rakowi płuc.

Szkolenie przeprowadzili specjaliści z COZL.

 

 

Rak jelita grubego jest chorobą cywilizacyjną, która przez długi czas rozwija się bez znaków ostrzegawczych. Jej rozwój, od postaci łagodnych stanów przedrakowych do powstania naciekającego nowotworu, może trwać nawet 10 lat. Tymczasem, wcześnie wykryty nowotwór daje prawie 100 proc. szans na wyleczenie.

Najczęściej rak jelita grubego umiejscawia się w okrężnicy i odbytnicy. Rośnie, tworząc polipowaty twór lub rozrasta się na zewnątrz, w kierunku otaczających go tkanek, tworzy przerzuty drogą naczyń krwionośnych i chłonnych głównie do wątroby, ale również do płuc, jajników, nadnerczy, mózgu i kości.

Dlaczego chorujemy? – Głównych przyczyn jest kilka. W większości przypadków nowotwór rozwija się z polipów (łagodnych gruczolaków) powstających w ścianie jelita w postaci uwypukleń lub guzków. Rozwojowi choroby sprzyja też dieta wysokotłuszczowa, bogata w produkty pochodzenia zwierzęcego, uboga w warzywa i owoce, z małą ilością błonnika. Także brak aktywności fizycznej, siedzący tryb życia, stosowanie używek, tj. alkoholu i papierosów oraz przypadki zachorowań na raka w rodzinie. Wreszcie wiek, który w przypadku tego nowotworu odgrywa dużą rolę (50 lat i więcej to o 90% wyższe prawdopodobieństwo wystąpienia tego raka) – wyjaśnia Elżbieta Rodecka-Gustaw.

Do grupy osób o podwyższonym ryzyku należą także te, u których krewnych I-ego stopnia odnotowano choć jeden przypadek nowotworu, osoby cierpiące na nieswoiste zapalenie jelit (choroba Leśniowskiego-Crohna, wrzodziejące zapalenie okrężnicy), osoby z wykrytym polipem jelit i te, które zaobserwowały krew w kale.

 

 

Zaleca się, żeby wykonywać badania profilaktyczne na ten rodzaj nowotworu od 35. roku życia, a u osób powyżej 50 lat (zarówno u kobiet, jak i mężczyzn) jest to konieczność. Lekarze szacują, że w Polsce tym badaniem powinno się poddać około 4 mln ludzi w wieku 55 – 65 lat.

Najbardziej znanym i powszechnym badaniem w profilaktyce raka jelita grubego jest kolonoskopia, zwana złotym standardem wykrywania. – Jest to badanie najlepsze, umożliwia precyzyjną diagnozę oraz leczenie stanów przedrakowych. Niestety, pacjenci unikają jej, nawet jeśli są do niej uprawnieni – mówi Elżbieta Rodecka-Gustaw.

Inną metodą stosowaną w profilaktyce jelita grubego jest badanie na obecność krwi utajonej w kale. Krew w kale może występować z różnych przyczyn, co sprawia, że badanie staje się niespecyficzne i daje dużą ilość fałszywie dodatnich wyników.

Nowością we wczesnym diagnozowaniu raka jelita grubego jest test Tumor M2-PK. To wiarygodny test enzymatyczny, wykrywający obecność izoenzymu M2 kinazy pirogronianowej guza. Izoenzym M2 bierze udział w procesie metabolizmu komórek rakowych. Poza zmianami nowotworowymi test Tumor M2 wykrywa także zmiany przednowotworowe, takie jak polipy i gruczolaki. Jest on prosty w użyciu, bezbolesny i bezinwazyjny, nie wymaga specjalnego przygotowania (np. diety), co najważniejsze, pacjent może sam wykonać go w domu. Badanie to można potraktować jako wstępną selekcję kandydatów do kolonoskopii.

– Profilaktyka to w pewnym sensie sposób życia, długofalowa inwestycja w siebie. Ogromną rolę mają tu do spełnienia lekarze rodzinni. To oni powinni mówić o diecie, stylu życia, kierować na badania profilaktyczne i uświadamiać swoim pacjentom, że warto inwestować w zdrowie, zanim pojawi się choroba. Mamy nadzieję, że dzięki wspólnej inicjatywie lekarzy, władz, organizacji społecznych, pacjentów – świadomość problemu raka jelita grubego, jego skutków będzie się zmieniać na lepsze – dodaje Elżbieta Rodecka-Gustaw.

Anna Augustowska

 

Na stronach internetowych NFZ w Lublinie znajduje się wykaz placówek, które wykonują kolonoskopię w województwie lubelskim. Dla osób w wieku 50–65 lat, bez objawów raka jelita grubego, badania te są bezpłatne, wykonywane w ramach programu badań przesiewowych. W ramach tego samego programu, kolonoskopia wykonywana jest także u osób w wieku 40–65 bez objawów, ale które miały w rodzinie krewnego (rodzice, rodzeństwo, dzieci) z rakiem jelita grubego.